Cách đây chục năm, rộ lên mốt chơi nhà cổ, nhiều tỷ phú về trả ông bộn tiền để được dỡ nhà cổ mang đi. Nhưng ông lắc đầu. Vài hộ trong làng vì bất tiện trong sinh hoạt, đất chật và con đông nên bán nhà cổ, xây nhà ống, chồng lên ba bốn tầng. Khi con cái mấy gia đình đó có của ăn của để, muốn làm lại nhà cổ thì không được nữa. Mà làm nhà giả cổ như mấy ông chủ giàu có thì họ không đủ lực. Lúc đó mới ân hận vì không nghe lời khuyên của ông Hữu. Căn nhà cổ của ông, có thời gian xuống cấp. Nhưng xuống cấp đến đâu, ông tỉ mỉ tu chỉnh đến đó, cố gắng bảo tồn nếp xưa.

Minh họa: Đinh Hương

Ở làng, ông Hữu giỏi chữ Nho. Hễ có việc liên quan chữ nghĩa, làm câu đối, từ đường, chữ viết trên nóc nhà và câu đầu… người dân đều đến nhờ. Ai nhờ ông cũng xắn tay giúp, coi đó như việc phúc, giúp làng an ui hơn.

Khi ông đang chăm cây thì một vị khách đến tìm. Ông Hữu nhiệt tình mời nước. Nhìn phong thái, ông nhận ra đó là một người am tường cây cối.

- Cháu đến tìm vì thấy bác có vườn cây đẹp, lại có công trình kỳ mỹ kia.

Vị khách chỉ ra phía công trình hàng rào, cổng hình cổng chùa uốn bằng cây ô-rô, xen cây trà của ông Hữu. Đó là công trình ông mất sáu năm để hoàn thành và suốt những năm qua đều phải cắt tỉa để giữ dáng. Ông vẫn nhớ, để thực hiện ý tưởng làm chiếc cổng mô phỏng cổng chùa, từ năm còn khá trẻ, ông Hữu tích cực nuôi, uốn cây và tác động bằng chất hữu cơ để chúng có thể mọc đúng ý.

- Chắc bác phải cầu kỳ và nhọc công lắm.

- Cảm ơn anh. Tôi cũng không ngờ là mình làm được. Sau này càng nghĩ càng thấy, ở pho cổng này có một giá trị ngoài sức tưởng tượng.

- Vâng, đô thị hóa, nhiều làng quê đã không giữ được những hàng rào cây xanh bình dị. Chỉ với công trình đó, bác đã là bậc thầy của giới chơi cây.

Trong lúc trò chuyện, ông Hữu có hỏi vị khách biết anh Thành ở Yên Phú không? Nghe vị khách nói “chính là cháu”, ông thốt lên: “Ôi, tôi thật vinh dự”.

Trong giới chơi lan trong và vài tỉnh, thành phố xung quanh, ai chẳng biết đến anh Thành. Đến cánh chơi lan đột biến xôi thịt, giỏi tính toán nghe đến anh còn ngả mũ chào. Việc anh Thành với những chậu lan truyền thống như “Thanh ngọc”, “Hoàng vũ”... đã làm nức tiếng nhiều triển lãm sinh vật cảnh của thành phố. Anh còn sành phong lan đai châu, phong lan đuôi sóc, đuôi cáo... Gớm, mấy lão từng chiêm ngưỡng hoa của anh cứ khen nức nở. Nghe tiếng, nhưng ông Hữu chưa từng gặp trực tiếp.

- Cháu mong được mở mang tầm mắt. Không gian của bác thật tuyệt.

- Vâng, cảm ơn anh đã quan tâm. Có gì đâu ạ. Giờ nhiều anh sành chơi lắm. Người ta gọi là có đai có đẳng.

Vị khách liếc vào chậu địa lan, anh nhận ra đó là chậu đã được nhiều người nói tới. Anh nâng chén trà, nhấp một ngụm, khuôn mặt trở nên thư thái rồi hỏi ông Hữu:

- Dạ, bác cho cháu hỏi, kia có phải chậu “Hoàng cẩm tố” đã truyền đến bác là ba đời không ạ?

Ông Hữu biết vị khách đã rất tinh tế và hỏi đúng về chậu lan quý. Ông gật đầu, mỉm cười.

- Anh quả là tinh tường.

Quả thực, đó là chậu lan cực quý mà các thành viên trong gia đình ông Hữu đều nâng niu. Việc làm tường rào ô-rô cũng là để trang điểm cho không gian gia đình trở nên mỹ mãn, đẹp hài hòa, nhuần nhuyễn. Từ cổng cây, tường bằng cây đến sân vườn, nhà cổ, hoành phi câu đối, đều cố gắng ăn nhập, tôn bồi nhau lên.

Ông bảo, đó là chơi văn hóa, chơi chiều sâu chứ không cốt ở sự ồn ào. Và phải ở một không gian tịnh an như thế mới tôn thêm vẻ đẹp cho chậu “Hoàng cẩm tố”, đã được cụ Cả Hồng, ông Hữu gọi là ông nội dày công chăm sóc. Cụ thân sinh ông Hữu bảo rằng, địa lan là thứ hoa vương giả. 

Việc chăm sóc để địa lan trổ hoa đẹp là cả một sự kỳ công. Thậm chí, địa lan cũng như con người, lúc khỏe, khi bệnh, khi vui hay khi buồn đều hiện lên mặt lá. Nhìn địa lan, nhiều loài giống nhau nhưng chỉ người sành nhìn kỹ mới thấy sự khác ở đường gân, cuống lá, ngọn lá. 

Ngày xưa, cụ Cả Hồng lên đường đánh giặc còn không quên dặn vợ ở nhà, có biến thì phải mang theo chậu lan. Ông Hữu được cha mình truyền cho chậu lan quý. Suốt những năm tháng dạy học, ông đều bỏ công chăm hoa để tự răn mình và rèn học trò. Với ông, người dạy chữ cũng nên mang cả đạo chơi hoa vào lớp học. Vừa dạy nét chữ vừa rèn nết người. Học sinh được ông dạy đều ham học, yêu chữ, thành đạt.

Ông đưa Thành đến gần chậu địa lan. Trong đôi mắt của Thành đầy sự trầm trồ, thán phục. Là người hiểu, chơi lan giỏi, cũng có nhiều công lao cho phong cách chơi lan, anh không thể ngờ có một chậu lan tuyệt diệu đến thế.

- Thực ra, cháu còn nghi ngờ về thông tin. Nay được thấy, quả là “danh bất hư truyền”.

Ngoài lan, ông Hữu chơi các loại cây rất bình dị nhưng dáng tuyệt đẹp. Nào sung, khế, sấu… Những loại cây bình thường, giản dị nơi miền quê, nhưng qua bàn tay và khiếu thẩm mỹ khiến chúng trở nên có hồn, thành khối tài sản tinh thần vô giá.

Chuyện cháu nội ông Hữu là Thuấn đầu tư, chơi lan đột biến bị lừa tiền tỷ đã ồn ào từ giữa năm ngoái. Cậu bị nếm một vố đau. Thuấn nghe ai đó rủ rê, rồi đầu tư tiền. Bất chấp lời can ngăn của bố và ông nội, anh còn vay tiền ngân hàng để thỏa thú chơi và kinh doanh. Ông Hữu can cháu. Đừng dại. Nghe trên các phương tiện truyền thông về lan đột biến, mắt ông Hữu hoa lên, lòng cứ bồi hồi lo lắng. Làm sao có cái thứ hoa tăng giá như kiểu kinh doanh đa cấp. Nào “Vương mỹ nhân”, “Bạch tuyết cánh trắng”... các loại lan đột biến đang tạo nên cơn sốt mà ông Hữu nhìn hình dáng thì đâu có gì quá đặc biệt. 

Thế nhưng nhiều người phùng mang trợn má, lao vào tung hô, hét giá. Mấy cao niên trong làng đến nhà ông Hữu thưởng trà, nói chuyện cũng thấy bất an về thứ gọi là lan đột biến, khi giá trị của nó bị thổi lên đến mức không tưởng. Thuấn đã… dính đòn. Cậu mua những mầm lan được cho là có sự công phá về chất lượng, màu sắc tươi thắm. 

Mang về trồng, vài tháng sau lan cho hoa nhưng màu sắc không đúng với những bông hoa được giới thiệu trước đó. Các chủ vườn, nhà buôn đến xem, họ đều lắc đầu, cho rằng đó là thứ lan tầm thường. Thuấn suýt ngã khi nghe điều đó. Anh đến tìm người bán lan thì kẻ đó đã biến mất. Nghe đâu Thuấn thiệt hại đến cả tỷ đồng.

Thuấn phải nhờ bố cứu giúp. Nhưng bố cậu cũng không đủ sức đỡ đần con sau thương vụ kinh hoàng đó. Cậu hỏi ông. Ông không giúp được. Làm sao ông có tiền tỷ để đưa cháu trả ngân hàng? Thuấn chỉ ra chậu “Hoàng cẩm tố” - vật gia bảo. Ông Hữu lắc đầu. “Không được. Chậu lan đó ông sẽ truyền lại cho bố cháu, rồi bố cháu sẽ truyền cho cháu. Cháu vẫn chưa rõ về giá trị của nó ư?”. 

Trong lúc cùng quẫn, Thuấn đã bưng trộm chậu lan của ông nội. Trong cơn sốt lan đột biến, chậu “Hoàng cẩm tố” cũng trở nên lép vế, chẳng ai coi nó giá trị. Các chủ vườn, chủ chơi lắc đầu, trả rẻ như cỏ. Sau cùng, Thuấn cầm đồ cho một chủ vườn để cầm về hai trăm triệu đồng. Rồi chính bố của Thuấn phải bán suất đất đầu làng cứu con.

Lúc ông Hữu và gia đình ủ rũ, đau đớn vì chậu “Hoàng cẩm tố” không cánh mà bay thì người đã cầm đồ cho Thuấn đích thân mang hoa đến. Ông ta ở Phú Thọ, nói là biết tiếng ông Hữu và chậu “Hoàng cẩm tố” là của gia bảo. Do ông không phải chủ nên chăm sóc kiểu gì hoa cũng cứ buồn thiu, nhợt nhạt, kém sức sống. Ông khách nói thêm: “Tôi mang về đây với tâm thế của một người hiểu đạo chơi. Cháu của ông mang đến gửi tôi. Cậu ta có ghi số điện thoại, tôi cũng nắm được sơ sơ về gia đình. Nay tôi xin trả lại”. 

Ông Hữu cảm động: “Vậy cháu nội tôi đã cầm của ông bao nhiêu tiền, tôi xin gửi lại”. Khách xua tay: “Thôi ạ. Tiền là chuyện nhỏ, xin được tính sau. Coi như tôi có một chút đóng góp cho việc gìn giữ đạo chơi. Tôi cũng có đọc được bài viết về ông. Ông là một nhà giáo chơi cây tuyệt vời”.

Trò chuyện, hiểu nhau, vị khách vui vì mình đã làm đúng. Khách tạm biệt, đi rồi, lòng ông Hữu cứ bâng khuâng mãi. Ở đời, sao vẫn có người tốt thế, hiểu hoa đến thế. Được nhận lại chậu lan gia truyền, mặt ông giãn ra, vui sướng.

Thành mang sang tặng ông Hữu chậu lan “Hồng mỹ nhân” đang trổ mọng sức xuân. Chậu hoa góp mặt vào không gian xuân sắc của ông Hữu, càng trở nên lung linh. Tất cả hoa, cây thế đang tôn vinh người trồng, người hy sinh thời gian tâm sức để chăm bẵm bằng vẻ đẹp hút hồn của những bảo vật thiên nhiên. 

Ông Hữu vui lắm. Ông biết, mình đã có thêm một người bạn. Lúc đó, Thành gặp Thuấn. Anh ồ lên: “Thì ra Thuấn là cháu của bậc kỳ nhân chơi hoa làng Nho”. Ông Hữu gật đầu: “Không dám là kỳ nhân ạ. Nó là cháu nội tôi. Cũng yêu lan nhưng kiến thức còn thiếu”.

Thì ra, Thành có biết, năm trước Thuấn chơi lan đột biến và bị thất bại. Thành là người am tường giá trị của từng loại, cũng đã gặp biết bao thương nhân, nhà khoa học, chủ vườn. Anh hiểu, lan đột biến sốt cũng vì nhiều thanh niên thiếu kiến thức nhảy vào kinh doanh.

Tiện đây, Thuấn được thưởng trà cùng khách và ông nội. Anh Thành bảo Thuấn: “Cháu vẫn cần phải rút kinh nghiệm. Nếu cần hiểu về lan đột biến, ít bữa nữa, chúng ta gặp nhau thêm. Chú sẽ nói thêm cho cháu về mẹo chơi. Trong giới chơi, nếu hiểu rành rõ mọi chuyện thì sẽ chẳng bao giờ thiệt thân cả”.

Chậu “Hồng mỹ nhân” đặt cạnh “Hoàng cẩm tố”, cả hai tạo thêm sự quý phái cho nhau. “Hồng mỹ nhân” đúng là đẹp. Trong tiết xuân, không gian bừng lên một màu tươi mới. Hoa và thế cây đang nói với con người nhiều điều. Phẩm cách của hoa luôn có thể cải hóa con người. Hoa cũng khiến con người gần nhau hơn. Khởi duyên từ hoa, ông Hữu mừng vì có thêm hai người bạn chơi hoa. Họ đều có cung cách nho nhã, đĩnh đạc, hiểu đời. Phải chăng, do được vun bồi từ thú chơi, từng nét tinh anh và hào quang của hoa đã vun đắp những tâm hồn rộng mở ấy? Họ chơi hoa mà không tính chuyện làm giàu.

Truyện ngắn của Nguyễn Văn Học

Hoa gạo lưng trời

(BGĐT) - Bà Ngoan đang quét đám hoa gạo rụng đầy ngoài cổng chợt nghe tiếng con dâu gọi, bà giật mình. Không biết có chuyện gì nữa. Từ khi dịch Covid - 19 tràn qua, hễ cứ nghe tiếng con dâu gọi là bà giật mình, tim đập thon thót, dù đang làm gì bà cũng bỏ dở chạy vào nhà.

Một chiều họa mi

(BGĐT) - Nhiều lúc tôi quay cuồng nhớ. Tôi nhắn tin rồi không gửi và xóa đi. Anh cũng thấy những lầm lỗi với chị nên ít liên lạc với tôi hơn. Vậy là tôi tủi thân, tôi hờn giận vô lý. 

Phố làng

(BGĐT)- Tôi lớn lên đã thấy đất làng nâu sậm, đồng Cỏ bên đầm Vạc mênh mông. Dãy núi cạnh đó im lìm mặc mây bay gió thổi từ ngàn năm. Cây gạo gai đầu làng già khụ khị bung hoa đỏ cháy trời tháng ba. Sáng sáng, dê từng đàn đeo lục lạc đinh đinh, đang đang... leo qua eo Bát vào thung Dâu ăn cỏ.