Mô hình chăn nuôi bò thương phẩm tại xã Cao Xá (Tân Yên).

Gia tăng chất thải

Lâu nay, bất cứ ai cũng có thể chăn nuôi. Bởi thế mà ngay cả nơi đất chật, người đông như nội thành của TP Bắc Giang vẫn bắt gặp một số hộ nuôi lợn trên diện tích chỉ rộng hơn một mét vuông đất nhờ tận dụng cơm thừa, canh cặn của bà con khu phố. Vậy là những hộ xung quanh hứng mùi khó chịu. Cũng do chăn nuôi không an toàn, nhiều làng quê giờ đây không còn trong lành, yên ả như trước. Rãnh thoát nước bao quanh khu dân cư, kênh mương, ruộng đồng chứa chất thải của gia súc, gia cầm, bốc mùi xú uế. Chị Nguyễn Thị Luận, thôn Quảng Mô, xã Phi Mô (Lạng Giang) chia sẻ: “Nhà tôi cách chuồng nuôi lợn của hộ bên cạnh chỉ một bức tường nên rất khổ. Nhiều hôm dọn cơm ra chẳng dám ăn, ruồi nhặng bu đầy các vật dụng. Những ngày hàng xóm bán lợn, vật nuôi kêu inh tai, gần như cả thôn mất ngủ”. 

Nguy hại hơn, nước thải từ chuồng trại ngấm xuống lòng đất, ô nhiễm nguồn nước sinh hoạt. Mục sở thị cánh đồng gần khu dân cư tại thôn Khả Lý Hạ, xã Quảng Minh (Việt Yên) vào cuối tháng 9 vừa qua, chúng tôi thấy kênh mương chứa lớp chất thải gia súc đen kịt, dày đặc. Cạnh đó, một số ruộng lúa bị đổ, nông dân mất công buộc dựng. Nước thải, chất thải chăn nuôi tràn ra kênh mương, ruộng đồng còn tạo điều kiện cho các loại thực vật xâm hại phát triển quá mức như bèo, rong, rêu gây tắc nghẽn dòng chảy. Hậu quả là nhiều cánh đồng bỏ hoang, cây trồng thất thu, không thể canh tác được như: Thôn Khánh, xã Lương Phong (Hiệp Hòa); thôn Yên Viên, xã Vân Hà (Việt Yên).

Theo Sở Nông nghiệp và PTNT, Bắc Giang là một trong 10 địa phương có quy mô đàn vật nuôi lớn của cả nước. Trong đó, chăn nuôi nông hộ chiếm chủ yếu, hơn 250 nghìn hộ, đạt gần 60% tổng số hộ với 1,3 triệu con lợn, hơn 17 triệu con gia cầm và hàng trăm nghìn con trâu, bò. Bình quân mỗi ngày, vật nuôi thải ra hơn 8 nghìn tấn chất thải, hàng nghìn mét khối nước thải. Gia súc, gia cầm chủ yếu nuôi trong khu dân cư, ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất và đời sống.

Tuân thủ các điều kiện

Qua tính toán, chi phí để khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường do chất thải chăn nuôi tại thôn Khánh, xã Lương Phong (Hiệp Hòa) lớn gấp nhiều lần so với số doanh thu mà người dân đạt được. Vì vậy, người dân cần cân nhắc thiệt hơn, tiến tới tuân thủ các quy định chăn nuôi trong khu dân cư, bảo vệ môi trường cũng như sức khỏe cộng đồng". Ông Dương Thanh Tùng, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT

Lượng chất thải lớn song việc xử lý phổ biến hiện nay vẫn là tận dụng một phần cho trồng trọt, nuôi cá; xây hầm khí biogas, sử dụng men vi sinh. Thực tế, biện pháp áp dụng thiếu đồng bộ, hầm biogas quá tải cộng với tâm lý “sạch mình, bẩn người” của một bộ phận người dân khiến chất thải chăn nuôi chưa được xử lý triệt để.

Chăn nuôi phát triển kinh tế là việc làm chính đáng của người dân để tăng thu nhập, cải thiện đời sống. Thế nhưng phát triển kinh tế bằng mọi giá mà không quan tâm đến bảo vệ môi trường dẫn đến những hệ lụy. Trước thực tế trên, UBND tỉnh vừa có văn bản giao cho Sở Nông nghiệp và PTNT soạn thảo, tham mưu ban hành quy định về tiêu chí điều kiện chăn nuôi trong và ngoài khu dân cư. 

Ông Dương Thanh Tùng, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT cho biết: “Hiện nay, Sở đang gấp rút thực hiện, dự kiến trình phiên họp thường kỳ UBND tỉnh vào tháng 12 năm nay. Để bảo đảm quyền lợi người dân, các nội dung phải được cân nhắc, xem xét kỹ lưỡng, tránh chồng chéo, không để xảy ra trường hợp văn bản này cấm nhưng quyết định khác lại khuyến khích”. Dự thảo sẽ gồm một số điều kiện như: Phải chăn nuôi trong quy hoạch; có hệ thống xử lý nước thải, xử lý chất thải rắn. Có biện pháp thu gom, xử lý xác súc vật ốm, bệnh, chết, loại thải, phân, chất độn chuồng, nước thải bảo đảm an toàn vệ sinh theo quy định của pháp luật về thú y và pháp luật về bảo vệ môi trường... 

Cũng theo ông Tùng, quan điểm của tỉnh là hạn chế chăn nuôi gia công do chỉ mang lại lợi ích nhỏ cho một nhóm hộ và doanh nghiệp (DN) nhưng lại gây ô nhiễm môi trường. Thực tế là từ cuối năm ngoái đến nay, cơ quan chức năng đã phát hiện, xử phạt hành chính gần chục trang trại gia công gây ô nhiễm môi trường, tập trung ở Yên Thế, Tân Yên, Việt Yên. 

Cùng đó, Sở Nông nghiệp và PTNT tiếp tục phối hợp với cơ quan chuyên môn triển khai nhiều mô hình sử dụng chế phẩm sinh học trong chăn nuôi. Cách làm này đã khẳng định hiệu quả, không những giảm thiểu ô nhiễm môi trường mà còn giúp vật nuôi lớn nhanh, ít bệnh, tiết kiệm chi phí đầu vào. Tỉnh cũng quan tâm thu hút nhà đầu tư có tiềm lực kinh tế vào lĩnh vực chăn nuôi. Điển hình, hai năm qua, hai DN lớn xây dựng trang trại chăn nuôi tại xã Long Sơn (Sơn Động) gồm: Công ty cổ phần Phát triển Công nghệ nông thôn - RTD (Hưng Yên) và Tập đoàn Hòa Phát (Hà Nội). 

Điểm khác biệt với mô hình khác là các trang trại do DN xây dựng đều khép kín, lắp đặt hệ thống xử lý môi trường bài bản, có đội ngũ kỹ sư lành nghề. Ngoài cung cấp nguồn giống chuẩn cho thị trường trong và ngoài tỉnh, DN tiến tới liên kết bao tiêu sản phẩm cho người dân mua giống thông qua xây dựng dây chuyền giết mổ hiện đại. Riêng trang trại của Tập đoàn Hòa Phát thuê hơn 110 ha đất, được cơ quan có thẩm quyền đánh giá tác động môi trường. Thời điểm này, DN nuôi thả hơn 1,3 nghìn lợn nái, phấn đấu đạt quy mô khoảng 5 nghìn lợn nái. Còn Công ty RDT đang thi công công trình để nuôi khoảng 3,5 nghìn con lợn nái, dự kiến bắt đầu đi vào hoạt động từ vào năm 2018.

Đi đôi với biện pháp trên, nhiều ý kiến đề xuất khi các quy định về chăn nuôi được ban hành thì chính quyền cơ sở, tổ chức đoàn thể cần tuyên truyền, vận động người dân tuân thủ tiêu chuẩn, điều kiện; tạo sự đồng thuận cao; xây dựng mô hình, từng bước nhân rộng sản xuất nông nghiệp hữu cơ.

Trịnh Lan