Cuộn len ấy chính là chỗ len thừa mà mẹ chồng tôi chưa kịp đan tiếp chiếc khăn quàng cổ cho cháu nội - là con trai của chúng tôi thì bà đã ốm. Mỗi lần vào dịp dọn tủ quần áo là tôi lại đụng vào túi len. Nó còn nguyên cả kim đan, nửa cuộn len màu ghi xám còn nguyên mùi len mới chưa trải sợi.

Thằng bé con rất quấn bà nội. Từ lúc sinh ra nó được bà ẵm bồng cưng nựng. Hễ bố mẹ có mắng mấy câu là chạy vào phòng bà trú ngụ, dằn dỗi.

Minh họa: Đinh Hương

Mùa đông đến, tôi mua đủ thứ áo len, áo khoác, khăn quàng cổ, mũ đội đầu cho con trai. Nhìn nó như cái cục bông di chuyển trong lạnh giá. Như con lật đật chạy vào lớp học mẫu giáo đến là buồn cười. Về đến nhà là tháo bỏ một đống đồ len đặt lên ghế.

Buổi tối ấy, cả nhà đang ngồi xem ti vi, trời lạnh lắm. Tất cả cho hết chân vào một chăn lông mỏng mà vẫn chưa hết rét. Các cửa đã đóng chặt. Thế rồi, thằng bé rất khó chịu với cái khăn to ở cổ. Nó bỏ ra từ lúc nào không biết. Đến hôm sau thì nó bắt đầu ho. Mẹ lại tự trách bản thân là đêm ngủ cùng cháu say quá quên không kéo chăn lên cổ cho cháu ấm. 

Mẹ cứ tự trách mình như thế làm vợ chồng tôi áy náy. Trẻ con nó ốm ho mùa đông là chuyện thường. Mẹ lại lụi hụi đi lấy lá hẹ hấp mật ong nịnh thằng cháu nhỏ ngậm nuốt. Nó bướng bỉnh không chịu uống. Cả nhà lại phải nịnh, dọa, lừa mới uống được mấy viên thuốc đắng nghét. Rồi mấy ngày sau nó cũng khỏi ho. Mắt mẹ trũng xuống, hình như đêm nào mẹ cũng thức canh cháu ngủ thì phải…

Vừa nấu cơm vừa trò chuyện, mẹ bảo: "Chả dám ngủ vì sợ đêm cháu nó nóng lạnh thất thường và lại hất chăn ra". Tôi kể với mẹ, hồi nhỏ, con thường có cái mũ len chụp xuống hở mỗi mắt, kín cả cổ, cả đầu, ấm lắm. Đứa nào đi học cũng kín mít những ngày rét buốt. Có đứa thò lò mũi khụt khịt mãi rồi lau luôn vào mũ. Trẻ con thời đó thế. 

Giờ người ta không bán loại mũ len đó cho trẻ con nữa. Bỗng dưng mẹ vui hẳn lên: Mua len về mẹ đan cho thằng Tít một cái. Mũ len như vậy hồi xưa mẹ vừa đi dạy học vừa tranh thủ cũng đan được cho mỗi đứa một cái đấy. Mẹ biết đan ạ? Chứ còn gì, ngày xưa mẹ đan giỏi lắm. Đan áo, đan khăn, đan mũ. Làm gì sẵn có mua như bây giờ. Cái hồi thằng Lâm (chồng tôi) đi học đại học rồi mà vẫn thích mẹ đan khăn cho quàng đó. 

Toàn tranh thủ đan. Buổi tối đan dưới ánh đèn dầu. Tranh thủ đan lúc trống tiết dạy học ở trường, ngồi chờ nồi cơm chín cũng đan ấy chứ… Gớm ngày xưa, len dạ quý lắm. Cái áo len của chị Lan, mẹ đan cho mặc đến thằng Thắng rồi đến chồng con là đứa thứ ba thì chật, chả bỏ đi và cũng chẳng cho ai đâu, mẹ lại tháo ra, hấp lại trong nồi nước nóng cho sợi bông tơi rồi đan lại thành khăn quàng.

Nghe mẹ kể y hệt như kể về cuộc sống của tôi vậy. Những chiếc áo len cứ tháo ra đan vào chắp vá thành chiếc áo mới. Cuộc đối thoại bất đối xứng mà cùng thời, mẹ là người đan những chiếc áo cho anh chị em chồng tôi, còn tôi kể về cảm giác được mặc những chiếc áo chắp từ những mảnh len của thời các mẹ. Mẹ chồng ở quê nên vất vả hơn mẹ đẻ tôi ở thị xã. 

Vào mùa đông, đi dạy học về, mẹ còn phải chăm mấy luống rau ngoài đồng, nuôi lợn để Tết có thịt. Rồi vết sẹo ở chân chồng tôi cũng là vì băm củ chuối nuôi lợn mà ra. Chuyện của mẹ con tôi kéo dài mãi như những sợi len mùa đông thời ấy. Những sợi len qua tay các mẹ được tái sinh thêm một kiểu dáng mới. 

Tôi cứ xuýt xoa, ngày xưa các mẹ khéo tay thật đấy! Lời khen như làm mẹ thêm phấn khích. "Mai mua cho mẹ cuộn len. Mẹ đan cho thằng Tít cái mũ… mà không biết còn nhớ cách đan không nhỉ!" Tôi cũng phấn khích theo vì đã lâu trong nhà toàn đồ mua, không có gì gọi là thủ công truyền thống cả. Nhân dịp này tôi cũng học cách đan khăn lại. Hồi sinh viên chúng tôi cũng dành cả buổi tối để đan khăn len đó chứ. Mấy đứa cùng phòng đan cho mình rồi đan cho cả người yêu.

Tôi mua ba cuộn len và kim đan. Hai đôi kim đan bằng kim loại luôn. Về nhà đã thấy mẹ bày sẵn lên bàn đôi kim đan vót từ đũa tre già. Mẹ bảo thích đan bằng tre già này hơn.

Buổi tối cả nhà quây quầy bày len ra đan. Trên ti vi hôm nay chiếu bộ phim cuối tuần, chả nhớ tên phim là gì vì cái tên nước ngoài đọc không nổi. Đọc mà nhầm thì thằng lớn nó cười ngặt nghẽo. Bộ phim giả tưởng hay quá, tôi không thể đan được đường kim nào. Những người ngoài hành tinh xuất hiện để tiêu diệt người trên trái đất. Chúng có một năng lượng siêu hình, nếu chạm vào ai, người đó sẽ tan thành bụi ngay và biến mất không dấu vết chứ đừng nói tới đối mặt với cái chết mà đau đớn. 

Cuộc đấu tranh với thần chết của một thành phố hiện đại là nhóm người nghiên cứu về khoa học đã dụ được đám người ngoài hành tinh đó ra ngoại ô và dồn chúng vào một thư viện lớn đã vắng bóng người. Kẻ thù nào dù lớn đến đâu cũng có điểm yếu. Nhưng để tìm được điểm yếu ấy dường như đạo diễn phim đã để sự may mắn và ý nghĩa của tình yêu thương chỉ có ở con người, lớn hơn là giải pháp khoa học. 

Vô tình ở một góc thư viện khổng lồ ấy có một nhà nghiên cứu ẩn dật đã ngồi ở căn phòng bị lãng quên nhiều năm. Dường như ông ta ngồi đó để đợi kẻ thù ngoài hành tinh đến. Chính ông ta có một vũ khí để tiêu diệt loại ma khủng khiếp này. Vũ khí đó là gì? Bộ phim cứ khiến người ta phải giật mình trước những tình huống hồi hộp này đến hồi hộp khác.

Tôi mê mải xem cho tới khi hết phim. Bộ phim kết thúc cũng là cảm giác muốn được nghỉ ngơi ùa tới. Tôi xếp cuộn len lại. Mẹ cũng về phòng nghỉ. Ngày hôm sau và những ngày tiếp theo cứ việc nọ nối việc kia, cuộn len của tôi vẫn còn nguyên si. Một tuần sau, buổi tối cả nhà lại ngồi vào xem ti vi, mẹ khoe, xong rồi đây này. Trông cái mũ len đúng y như hồi xưa tôi đội. Mẹ còn đan rộng hơn để nhỡ sau thằng cháu trai út nó lớn hơn vẫn vừa. Tít thích lắm, nó bảo: "Mũ bà đan giống mũ chiến binh ninza như trong phim ấy! Con sẽ đội suốt để không bị ho nữa!"

Chiếc mũ len màu ghi ấm áp, sợi lại đàn hồi mềm mại, Tít thích lắm. Nó bảo, đến lớp đứa nào cũng muốn đội thử vì như ninja ấy! Có hôm về đến nhà, Tít mếu máo vì bị bạn cắn vào tay do không cho mượn mũ ninja. Bà nội xót cháu bảo: "Mai bà đến hỏi tội xem đứa nào dám đánh cháu bà." Nó bảo: "Bạn ấy bị cô phạt rồi! Bà đừng đến nữa. Bà nó béo hơn bà nhiều… "

Thời gian cứ trôi đi. Trước những mùa đông, lại dọn tủ để xếp quần áo rét ra, thu gọn bớt quần áo mùa hè lại. Bộ nào cũ hoặc ngắn lại xếp gọn bỏ đi hoặc cho các em họ. Riêng cái mũ len thì cu cậu mở ra lại cất vào góc tủ. Hình như nó hơi bần thần một chút: Đây là chiếc mũ bà đan cho con, ấm lắm. Nhưng giờ đội vào trông buồn cười mẹ nhỉ! Đầu con giờ to quá không đội được nữa rồi! Không biết nó sẽ giữ đến bao giờ!

Ngày mẹ chồng tôi mất, trong tủ riêng của bà có một chiếc hộp bằng gỗ, giấu tận góc dưới chồng quần áo. Tôi ngạc nhiên vì bao nhiêu tiền vàng bà đều trao cho con cháu hết. Mà bà làm gì có nhiều tiền nữa để cất giữ vậy. Mở chiếc hộp ấy ra, đó là chiếc áo cũ của Tít. Chiếc áo rất đặc biệt, bị cắt xẻ một ống tay áo. 

Cuộn trong chiếc áo là tờ giấy ghi ngày tháng Tít bị gãy tay và phải bó bột, phải cắt một ống tay áo ra. Hồi đó Tít mới hơn một tuổi, chạy ra đón mẹ về bị ngã nhẹ mà gãy cả tay… Cầm chiếc áo, bao nhiêu kỷ niệm bỗng ùa về. Tôi gọi Tít vào, đưa cho nó chiếc hộp ấy. Nó ngỡ ngàng vì giờ mới biết từng gãy tay.

Tôi lại cất túi len vào góc tủ. Không biết bao giờ mới có thời gian để đan tiếp chiếc khăn… Và lúc ấy liệu tôi còn nhớ cách đan len của thời các mẹ nữa không!

Truyện ngắn của Nguyễn Thị Thu Hà

Cây đa hồn làng

(BGĐT) - Tin đồn về việc xã quyết định chặt bỏ cây đa giữa làng để mở con đường trong chương trình xây dựng nông thôn mới loang ra làm nóng lên khắp làng trên xóm dưới. Ai cũng tỏ ra thạo tin. Ai cũng có chính kiến của mình. Đến cả trẻ con chúng cũng tranh khôn rằng phải thế nọ, phải thế kia. Quán nước bà Huê dưới gốc đa trở nên rôm rả hơn bao giờ hết.

Hồn xoan

(BGĐT) - Sớm mai, nhà ông Khắc có tiếng khởi động của cái xe máy cóc ghẻ, con cub 81 cổ nhất còn sót lại của làng Cổ Cò. Ngày trước nó long lanh lắm. Kim vàng giọt lệ. Cúp tôm, yếm trắng. Vỏ nhựa màu cọ rêu bóng loáng... 

Vị muối

(BGĐT) - Nhiều người bảo biết gì khổ nấy. Ông Hỏa không công nhận. Thế ông biết buôn kiếm tiền nuôi vợ con cũng khổ à? Mấy chục năm bươn bả bán muối khiến mùi mồ hôi túa ra cũng xè xè mặn. 

Bìm bìm nở muộn

(BGĐT) - Bố cháu gọi cô lên.Thằng Hoàn lên tiếng gọi. Mùi nghĩ là mình ù tai nên nghe nhầm. Cô tiếp tục đảo thuốc. Tiếng đũa cọ vào thành chảo loạt xoạt.